Opara 6 Làithean 2007

An Eachdraidh

Bhiodh iad a' fuireach ann am pàrras nan eun ris an canar Hiort, grunn eileanan air iomall a' Chuain Siar a tuath.

Tha iad air an dìon le gaothan is sruthan-cuain fiadhaich, tha cliù aig na h-eileanan nach gabh an ruigsinn, fiù airson deagh mharaichean. Rinneadh iomradh air Hiort nuair a bhiodh daoine a' cuimhneachadh air na bàtaichean is bàthaidhean gun àireamh a thachair anns a' chuid fhiadhaich seo na mara a tuath. 'S e "Eileanan air Iomall an t-Saoghail" a chanadh riutha.

Bhiodh iad a' fuireach am measg nam mìltean is mìltean de dh'eòin-mhara mhòra a tha air a bhith a' fuireach anns na h-eileanan seo bho chèin nan cian - faoileagan, sùlairean, albatrasan, luaireagan, eòin dhubha an sgadain, fachaich is gillean-brìde. Bhiodh am beatha mar aon le ràithean nan eun-mara seo, iadsan a tha 'nam fìor thighearnan nan creagan mosach seo a bhios an còmhnaidh ri ionnsaigh nan sian.

Rinneadh iad am beòshlaint air am feòil is an uighean a chruinnich iad ann an lagain nan creag is a dh'itheadh iad ùr no fiù às dèidh ochd mìosan.

Chaidleadh iad ann an clòimh-iteach nan eun a chaidh am marbh, dlùth ris na teallaichean aca a chumadh iad a' dol le salchar nan eun.

Fiù nam bu dàna leotha a dhol gu muir 'nam bàtaichean sìmplidh is a' toirt dùbhlan dha na tuinn mhòra, bhiodh iad a' leantainn slighean itealaich nan eun seo, slighean air an robh iad cho làn eòlach.

B' e lorg nan uighean anns an creagan casa a' phrìomh obair aca oir 's ann air an dòigh seo, cruinneachadh nan uighean, a fhuaradh iad am prìomh bheòshlaint. Shreapadh iad còmhla an-còmhnaidh agus le casan loma fiù air làithean reòta. Bhiodh iad a' dèanamh strì an aghaidh nan cnapan-gaoithe oillteil 's iad air an ceangal ri chèile - uaireannan gus am bàs. B' e earbsa a chèile bun-stèidh an coimhearsnachd, rud riatanach 'nam beatha.

Dh'fhàs an cuirp suas ris a' bheatha gharbh seo thairis air na linntean, beatha a bhuilich an nàdar garbh orra, agus an adhbrainnean a' fàs anabarrach tiugh is òrdagan-coise air an robh coltas spògan ainmhidhean sreapach.

Bhiodh am beatha 'na chomann gun teagamh, air a riaghladh le dà "Phàrlamaid", tè nam fir is tè nam bean, a roinneadh obair an latha gach madainn.

Cha robh iad eòlach air craobhan no air a' chogadh, an sgrìobhadh, an sgàthan no fiù an airgead. Cha chleachdadh iad an riochdair "mi". Cha bhiodh "Mise" aca ach "Sinne". Bhiodh iad 'nan aonad mar bhuidheann agus an "neach" air a dhol mar aon leis a' chomann. Chaidh an creideamh air ais gu tùsan na Crìostalachd gun teagamh agus bha rudan ann a thog iad bho chreideamh nan Lochlannach (mar faoin-sgeul bana-churaidh nan Lochlannach).

Agus thàinig an t-sìobhaltas is an sgàthan...

Thàinig bhuidheann de 18 Hiortaich air tìr ann an Uibhist a Tuath anns an 18mh linn. Nuair a chaidh ceistean a chuir orra air am beath ann an Hiort, dh'fhreagair iad mar gum b' e còisir a bha annta, ann an co-ghuth gun tuisleadh. Cha robh iad eòlach air an riochdair "Mi". Cha b' urrainn dhaibh bruidhinn ach mar chomann.

Bhiodh iad beò, ag obair is a' smaoineachadh còmhla, ann am buidheann, ann an làn chomann, air an ceangal ri cèile anns gach gnìomh chun a' bhàis. Chaidleadh iad air na dearbh bheingean cloiche, air an dòmhlachadh ri chèile tac an teine. Chanadh iad na dearbh fhaclan a bhiodh aig a chèile agus thuirt iad gum biodh na dearbh aislingean aca gu tric.

Bhruidhinn iad ri càch, ri na coigrich, a dh'aon-ghuth. Chan fhaiceadh iad an aghaidh fhèin. Cha robh aithne orra fhèin ach tro shùilean an companaich. 'S e an fhìrinn a tha ann nach robh iad eòlach air an sgàthan agus cha robh fiù lòn uisge beag bìodach air na h-eileanan a bhiodh ciùin gu leòr gus ìomhaigh d' aghaidh fhèin fhaicinn. Cha robh fhios aca cò ris a bha iad fhèin coltach mar sin. B' e aghaidh a chèile an aghaidh orra fhèin.

'S ann gu math anmoch a thug caiptean cabhlach malairt Bhreatainn a' chiad sgàthan do Hiortach mar thiodhlac ann an 1903. Tha deagh chuimhne aca air, oir b' esan a' chiad Hiortach a chunnaic aghaidh fhèin ann an sgàthan. 'S e Tormod MacCuinn an t-ainm a bha air. Chum e am falach e, gu domhainn anns a' phòcaid aige agus cha dug e às e ach a chum aghaidh fhèin a mheòmhrachadh. Thathar ag ràdh gun dàinig a bhean air gun fhios latha nuair a bha esan a chuir an sgàthan beag am falach fo chluasag. Ghabh i farmad is thug i a-mach an t-adhbhar fianaise agus 's e na thuirt i "nach e bean bhòidheach a bha anns an tè ud gun teagamh"...

Bhris an sgàthan a-steach agus thug e air na daoine coimhead air gach neach fa leth a bha an sgàthan 'na làimh, air a' "Mhise" seo nach robh ann roimhe anns a' choimhearsnachd seo a bhiodh co-ionnan gu tur. 'S ann an-siud a thòisich crìonadh na coimhearsnachd seo. Cha bhiod na daoine òga a' faireachdainn cho dlùth air a' chomann tuilleadh agus dh'fhàg iad an t-eilean air thòir beatha ùr am badeigin eile.

B' àbhaist dhaibh a bhith san bheachd gun robh iad bòidheach is toilichte agus stòras nàdair beartach aca. Mhill an sgàthan agus mealladh na sìobhaltachd na beachdan seo gu luath.
Agus b' e seo toiseach crìoch Hiort.